Pomysł na projekt
Andrzej Bobkowski uważany jest za jednego z najwybitniejszych polskich diarystów XX wieku. W 1939 roku Bobkowski wyjechał z Polski do Francji, gdzie w latach 1940-1944 pisał swój słynny dziennik. Po II wojnie wyemigrował do Gwatemali, gdzie zmarł na nowotwór w wieku 48 lat. Niestety, w okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z powodu działań cenzury został niemalże całkowicie zapomniany. Do dziś jest w Polsce moło znany, choć po publikacji w Instytucie Literackim Szkiców piórkiem (1957) większość intelektualistów — nie tylko na emigracji, ale i w kraju — czuło obowiązek ustosunkowania się tego dzieła. Dziś próbuje się przywrócić pamięć o Bobkowskim i motywacja ta stanowi jeden z filarów projektu. Większość badaczy wskazuje na filozoficzne myśli, płynące z tekstów diarysty, tymczasem warto również pochylić się nad walorami artystycznymi tej prozy, czyli tym, co stanowi o wyjątkowości Bobkowskiego już nie tylko jako intelektualisty, ale przede wszystkim jako pisarza. Projekt jest zatem próbą przywrócenia należnego Andrzejowi Bobkowskiemu miejsca wśród artystów słowa.
Nie jest to jednak zadanie łatwe, gdyż większość jego rękopisów i maszynopisów, które stanowią w przypadku badań literaturoznawczych najcenniejsze źródło, znajduje się poza granicami Polski, ważna część w Instytucie Literackim w Maisons-Laffitte oraz w archiwum PIASA w Nowym Jorku. Dlatego nawiązanie współpracy z Centrum Jerzego Giedroycia jest tak istotne. Dzięki wsparciu Stowarzyszenia Instytut Literacki „Kultura” okazało się możliwe otrzymanie do wglądu licznych materiałów źródłowych, m.in. listów oraz esejów i felietonów Bobkowskiego, publikowanych na łamach „Kultury”.
W poszukiwaniu listów Andrzeja Bobkowskiego
Archiwa Instytutu Literackiego „Kultura” w Maisons-Laffitte zachowują wciąż nieopublikowane teksty dotyczące wielkich pisarzy XX wieku. To właśnie tam rozpoczęto poszukiwania nieznanych dotąd listów wybitnego polskiego diarysty Andrzeja Bobkowskiego. Jego opus magnum Szkice piórkiem były szeroko komentowane i uznawane przez najważniejszych pisarzy ubiegłego stulecia np. Witolda Gombrowicza czy Czesława Miłosza.
W archiwach Instytutu udało się odnaleźć listy, których wciąż nikt nie wydał, a które stanowią istotne świadectwo tego – jakim człowiekiem był Bobkowski. Teksty te odsłaniają postawę pisarza, który wolał stawić czoło skrajnemu ubóstwu, cierpieć głód i choroby, niż sprzeniewierzyć się wyznawanym wartościom. I zrzec się swego indywidualizmu na rzecz ideologii.
Bobkowski wciąż, niestety, znany jest jedynie wśród specjalistów i absolwentów studiów polonistycznych. Można mieć nadzieję, że prowadzone w projekcie badania, a także nadchodzące publikacje przyczynią się do wyciągnięcia z cienia i spopularyzowania „chuligana wolności”. Parafrazując bowiem samego Bobkowskiego, który pisał o śmierci filozofa Hermanna Keyserlinga: „Polskę dzisiejszą nie stać na ubytek tego rodzaju umysłu”.
O projekcie
Projekt realizowany jest w ramach Science Hub UŁ – ogólnouczelnianej platformy współpracy, która ma na celu wspieranie społeczności akademickiej UŁ w realizacji wdrożeniowych projektów naukowych we współpracy z otoczeniem.
Tytuł projektu: Archiwum Instytutu Literackiego jako źródło badań nad polską powojenną kulturą literacką
Osoba sprawująca opiekę: prof. dr hab. Marzena Woźniak-Łabieniec, Zakład Literatury Polskiej XX i XXI
Osoby studiujące: Agnieszka Nawrocka, Robert Grześkowiak, Natalia Jóźwiak, Filologia polska
Partner: Stowarzyszenie Instytut Literacki Kultura
Opis projektu: Celem projektu jest stworzenie warunków do wykorzystania bogatego zasobu archiwalnego i bibliotecznego Instytutu Literackiego z siedzibą w Maisons Laffitte, jednego z najważniejszych ośrodków emigracyjnych dokumentujących polskie życie literackie i kulturalne.
Wszystkie projekty z Wydziału Filologicznego UŁ.
Materiał: zespół projektowy
Zdjęcia: Robert Grześkowiak
Redakcja: Science Hub UŁ